In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen gaat het ANP samen met Pointer (KRO-NCRV) en Nieuwscheckers (Universiteit Leiden) op 1 maart een factcheckmarathon doen. Twee weken lang zoeken de redacties gezamenlijk, met hulp van studenten journalistiek, naar mis- en desinformatie die met name via sociale media en online verspreid wordt.
Berichten van onder andere politici en lokale politieke partijen, worden onderzocht op foutieve informatie die van invloed kan zijn op het stemgedrag van de kiezers. Chef van de redactie Data en Graphics, Yordi Dam, leidt het project vanuit het ANP.
Hoe gaan jullie te werk?
"Alle drie de partijen hebben hun eigen expertise. Vanuit het ANP gaan we ons vooral richten op de cijfers die worden genoemd: is er gegoocheld? Zijn ze betrouwbaar? Pointer heeft veel ervaring met het vinden en beoordelen van mogelijke misinformatie op social media. Nieuwscheckers van de Universiteit Leiden maken met een groep studenten al enkele jaren factchecks over verschillende onderwerpen, en hebben veel ervaring met het signaleren van onderwerpen. Al deze skills en ervaringen stoppen we in een spreekwoordelijke blender om in maart gezamenlijk de factcheckmarathon mee uit te lopen."
"We gaan verkiezingsprogramma’s checken op haalbaarheid en debatten live factchecken."
"We gaan verkiezingsprogramma’s checken op haalbaarheid en debatten live factchecken."
— Yordi Dam
Hoe gaan jullie dagen eruit zien?
"In februari zijn we vooral flink aan het researchen. Wat zijn thema’s die in bepaalde regio’s spelen? Welke zaken zijn in heel het land relevant? En meer uitgezoomd: hoe lokaal zijn de gemeenteraadsverkiezingen eigenlijk? Aster Dieleman en Gerline van der Giessen - de redacteuren die vanuit het ANP voor dit project aan de slag gaan – hebben een flinke lijst van regionale thema’s met ‘landelijke allure’ opgesteld. Samen met Pointer en Nieuwscheckers bepalen we waar we vervolgens in gaan duiken.
Vanaf maart komt alles letterlijk en figuurlijk samen. De factcheckredacteuren van het ANP en Pointer, en de studenten uit Leiden vormen vanaf dan een pop up-redactie op het ANP-kantoor. Deze verkiezingskliek gaat bijvoorbeeld verkiezingsprogramma’s checken op haalbaarheid en debatten live factchecken. De nieuwsberichten die dit oplevert worden verspreid via het ANP-net en komen op de sites van Pointer en Nieuwscheckers."
Waarom doen jullie dit?
"Bij een grote gebeurtenis als de (gemeenteraads)verkiezingen worden van alle kanten feiten, cijfers en meningen afgevuurd. Voor de kiezer is daardoor niet altijd goed te bepalen wanneer iets waar of niet waar is. Daarmee kan indirect het stemgedrag beïnvloed worden.
Daarom gaan we factchecken in de breedste zin van het woord: zijn plannen in verkiezingsprogramma's - bijvoorbeeld om duizenden woningen bij te bouwen - eigenlijk wel haalbaar? Snijden beweringen om Lelystad Airport wel/niet te openen hout? Raadsleden van gemeenten in de IJmond zijn werkzaam bij Tata Steel: is dit van invloed op eventuele plannen en (mis)informatie omtrent de uitstoot? Samen met Pointer en Nieuwscheckers gaan we dit soort thema’s tackelen om te ontdekken wanneer er op lokaal niveau bewust foute informatie wordt verspreid, en waarom."
Hoe zie jij dit een plek krijgen in de toekomst?
"Met het ANP gaan we voor het eerst met een club dedicated factcheckers werken. Een thema als de gemeenteraadsverkiezingen leent zich daar ook goed voor: het is afgebakend, duurt een overzichtelijke periode en zorgt voor een stortvloed aan informatie en uitspraken. De ontdekkingen gieten we in bondige nieuwsberichten en verschijnen in een losse ‘factcheckkolom’ in de ANP-app.
Of we dat in de toekomst ook bij andere verkiezingen of grote gebeurtenissen gaan doen weet ik nog niet. Maar ik denk dat een factcheck ook kan slagen als een nieuwsbericht niet dat label opgeplakt krijgt. Als we met dit project bepaalde research-skills – snel cijfers vinden en beoordelen bijvoorbeeld – toe kunnen voegen aan de gereedschapskist van redacteuren is dit project wat mij betreft al geslaagd."
Wat raad je mensen aan om te doen wanneer zij niet weten of het nieuws wat ze lezen feitelijk juist is?
"Het is misschien een open deur, maar ga op zoek naar de oorspronkelijke bron. Stel: een lokale politicus zegt dat huizen in gemeente X niet meer betaalbaar zijn voor mensen met een middeninkomen, probeer dan te achterhalen waar dat op gebaseerd is. Zeker met cijfers wordt nogal eens onzorgvuldig omgegaan en cherry picking ligt op de loer."
